W sytuacji doświadczenia traumatycznego dysocjacja jest mechanizmem obronnym, służącym poradzeniu sobie z przytłaczającymi stanami psychicznymi. Jeśli jednak mechanizm ten się utrzymuje i występuje także w codziennym życiu po ustaniu sytuacji pierwotnej, to staje się on nieadaptacyjny i utrudnia funkcjonowanie. Osoby z zaburzeniami dysocjacyjnymi mogą doznawać wielu objawów somatycznych, neurologicznych, nagłych zmian nastroju, problemów z koncentracją i pamięcią, oraz poczucia derealizacji i depersonalizacji. Może dojść do rozwoju chorób psychosomatycznych. Osoby te cechuje zazwyczaj negatywny obraz siebie, niskie poczucie wpływu na własne życie, częste doświadczanie lęku w sytuacjach społecznych i trudności z budowaniem więzi i funkcjonowaniem w relacjach. Dominującymi uczuciami są gniew, wstyd, smutek, upokorzenie i poczucie winy. Sposobem na radzenie sobie z objawami często staje się alkohol i inne substancje psychoaktywne. Pacjenci miewają trudności z opisywaniem swoich traumatycznych przeżyć i doświadczanych stanów dysocjacyjnych, diagnoza może się więc opierać o zgłaszane objawy takie jak dysforia, zaburzenia tożsamości, dolegliwości somatyczne, myśli i zachowania samobójcze, uzależnienia, kompulsje, oraz objawy lękowe i depresyjne.
Dodatkowym wyzwaniem diagnostycznym jest fakt, że objawy zaburzeń dysocjacyjnych często nakładają się na symptomy charakterystyczne dla innych zaburzeń np. lękowych, afektywnych (w tym depresji lekoopornej), schizofrenii, zaburzeń osobowości typu borderline czy spektrum autyzmu. Zwiększa to ryzyko ich błędnej interpretacji i niepełnej diagnozy, a w związku z tym nieprawidłowego leczenia. W tym mechanizmie niezdiagnozowane zaburzenia dysocjacyjne mogą przyczynić się do wystąpienia lekooporności w depresji. Leczenie i psychoterapia skupiająca się głównie na objawach zazwyczaj nie przynosi pacjentom oczekiwanej ulgi i poprawy funkcjonowania.
Dlatego tak ważne jest postawienie prawidłowej diagnozy i wdrożenie oddziaływań terapeutycznych, dedykowanych do pracy z traumą. Diagnoza zaburzeń dysocjacyjnych jest diagnozą w ramach spektrum zaburzeń związanych z traumą, które obejmuje:
- ASD – ostrą reakcję na stres,
- PTSD – zaburzenie stresowe pourazowe,
- complex PTSD – złożony zespół stresu pourazowego,
- złożone zaburzenia dysocjacyjne (w tym DID – złożone zaburzenia tożsamości i OSDD – częściowe DID) – najgłębszy stan urazowy.
Jak przebiega proces diagnozy zaburzeń związanych z traumą?
1. Proces diagnostyczny rozpoczyna wywiad wstępny, który skupia się na zgłaszanych objawach i trudnościach, historii życia i dotychczasowego leczenia, przebiegu edukacji, relacji społecznych i budowanych więziach.
2. Badanie przesiewowe obejmuje kwestionariusze dotyczące doświadczeń i objawów dysocjacyjnych i somatycznych. Kwestionariusze te są dobrane przez diagnostę i wypełniane razem z pacjentem. Dodatkowo pacjent wypełnia skalę doświadczeń urazowych. Wstępny proces diagnostyczny (wywiad oraz badanie przesiewowe) zazwyczaj obejmuje 3-5 spotkań.
3. W przypadku, kiedy badania przesiewowe mogą wskazywać na podejrzenie złożonych zaburzeń dysocjacyjnych, diagnosta przechodzi z pacjentem przez złożony kwestionariusz do diagnozy zaburzeń dysocjacyjnych TADS-I (Trauma & Dissociative Symptoms Interview). Składa się on z 200 pytań i każde z nich jest z pacjentem szczegółowo omawiane. Badanie może trwać 4-6 godzin.
4. Po dokonaniu analizy z wywiadu i zebraniu wniosków po przeprowadzonych badaniach, diagnosta sporządza pisemną opinię zawierającą informacje i wnioski zebrane podczas procesu diagnostycznego. Opinię omawia z pacjentem. Jest to też czas na wskazanie dalszych kroków, zalecanych form leczenia i terapii, psychoedukację i odpowiedzi na pytania osoby badanej.
Dlaczego warto przeprowadzić diagnozę zaburzeń związanych z traumą w KeyClinic?
Zespół KeyClinic tworzą doświadczeni specjaliści – psycholodzy, psychoterapeuci i psychiatrzy. Prowadzimy kompleksową diagnostykę z wykorzystaniem profesjonalnych narzędzi i w oparciu o aktualną wiedzę z zakresu psychologii i psychiatrii. Wnioski z procesu diagnostycznego są podstawą dalszej strategii terapeutycznej, uwzględniając indywidualne potrzeby i kontekst życiowy osoby badanej. Procesy diagnostyczne zaburzeń dysocjacyjnych realizowane w KeyClinic prowadzone są zgodnie z najnowszymi standardami zawartymi w klasyfikacjach ICD-11, DSM-5 oraz zaleceniami krajowymi i międzynarodowymi, w tym opracowanymi przez Europejskie Towarzystwo Traumy i Dysocjacji (ESTD) zrzeszające specjalistów z całego świata zajmującymi się problematyką diagnozy i leczenia zaburzeń związanych z traumą.
W KeyClinic w diagnozie i psychoterapii zaburzeń związanych z traumą specjalizują się:
- mgr Monika Górniak-Ciosek – psychoterapeutka, członkini ESTD, posiada ukończywszy dwa stopnie specjalistycznego szkolenia z diagnozy zaburzeń związanych z traumą, uzyskała uprawnienia do stosowania kwestionariusza TADS-I, oraz zalecanej do pracy z traumą.
- mgr. Zuzanna Osiak – psycholożka, psychotraumatolożka, terapeutka EMDR. Ukończyła psychologię kliniczną i zdrowia oraz psychotraumatologię na Uniwersytecie SWPS.
- lek. Anna Dunalska – psychiatrka specjalizująca się w zaburzeniach dysocjacyjnych, konwersyjnych i pourazowych. Dr Dunalskiej posiada szeroką wiedzę a przede wszystkim doświadczenie w leczeniu dysocjacji oraz wszelkich zaburzeń współistniejących, które mogłyby komplikować proces leczenia.
Dzięki pracy zespołowej pacjenci objęci są profesjonalną opieką zarówno farmakologiczną, jak i psychologiczną.
