Czym jest ADHD?
ADHD zaliczamy do grupy zaburzeń neurorozwojowych o podłożu biologicznym, w dużym stopniu uwarunkowanych genetycznie, a ich objawy ujawniają się na wczesnym etapie rozwoju – najczęściej w dzieciństwie. Nie oznacza to jednak, że diagnoza ADHD może zostać postawiona tylko w tym okresie życia – zdarza się, że charakterystyczne objawy nie są wtedy łatwo dostrzegalne lub są błędne postrzegane jako problemy z zachowaniem, roztargnienie, lenistwo czy marzycielstwo.
Zgodnie z klasyfikacjami ICD-11 i DSM-5 w ADHD wyróżniamy 3 główne grupy objawów:
▪ Zaburzenia uwagi dotyczą przede wszystkim utrzymania oraz świadomego i celowego sterowania uwagą, szczególnie wtedy, jeśli coś nie jest angażujące emocjonalnie lub nie wiąże się z natychmiastową „nagrodą”. Zaburzenia uwagi w ADHD objawiają się np. łatwym rozpraszaniem, błądzeniem myślami, zapominaniem, tendencją do „hiperfokusu” (silnego skupienia na jednej aktywności kosztem innych, równie ważnych).
▪ Nadmierna aktywność, np. niepokój ruchowy, potrzeba ciągłej aktywności, trudności z odpoczynkiem.
▪ Impulsywność jako trudności z kontrolowaniem swoich reakcji zarówno w obszarach emocjonalnym, poznawczym, komunikacyjnym, jak i w zachowaniu. Mogą się one objawiać wybuchowością, drażliwością, pochopnym podejmowaniem decyzji, przerywaniem wypowiedzi innych czy ryzykownymi działaniami.
Objawy ADHD mogą wyglądać inaczej na różnych etapach życia. U dzieci na pierwszy plan często wysuwają się objawy nadmiernej aktywności i impulsywności. W dorosłości nadpobudliwość często przybiera formę wewnętrznego napięcia i trudności z odprężeniem się. Dorosłe osoby z ADHD doświadczają często trudności ze świadomym i celowym sterowaniem uwagą, priorytetyzacją zadań, realizowaniem codziennych obowiązków. Nierzadko negatywny wpływ objawów ADHD na funkcjonowanie jest bardziej odczuwalny w dorosłości, gdy rośnie ilość zadań i odpowiedzialności, a zanika zewnętrzna struktura tworzona dotychczas przez szkołę i rodzinę.
Niewyróżnionym w klasyfikacjach, ale nie mniej ważnym aspektem ADHD jest dysregulacja emocjonalna czyli trudność z regulowaniem intensywności, czasu trwania i sposobu wyrażania emocji. Osoby z ADHD często doświadczają emocji szybciej, silniej i dłużej. Dysregulacja emocjonalna w ADHD może objawiać się szybkimi zmianami stanów emocjonalnych, niską tolerancją frustracji, silnymi reakcjami na pozornie błahe sytuacje, brakiem dystansu do własnych przeżyć, trudnością z nazywaniem doświadczanych emocji i działaniem pod ich wpływem.
Innym zjawiskiem często obserwowanym u osób z ADHD, które nie jest uwzględnione w oficjalnych kryteriach diagnostycznych jest dysforia związana z wrażliwością na odrzucenie (Rejection Sensitive Dysphoria, RSD). RSD objawia się silnymi reakcjami emocjonalnalnymi na odrzucenie, krytykę czy brak aprobaty ze strony innych osób. Reakcje te są często nieproporcjonalne do sytuacji i trudne do opanowania. Objawy RSD mogą prowadzić do wycofywania się z bliskich relacji z obawy przed zranieniem lub do nadmiernej zależności od akceptacji ze strony innych.
Wywiad diagnostyczny
Badania z użyciem specjalistycznych narzędzi diagnostycznych
Przekazanie opinii
