Ketamina wykazuje działanie przeciwbólowe, nasenne (sedatywne) oraz amnestyczne (wywołuje niepamięć). Dzięki tym właściwościom znalazła zastosowanie w anestezjologii jako środek znieczulenia ogólnego. Jak pokazują szeroko zakrojone badania naukowe prowadzone od kilkunastu lat, substancja ta może być również niezwykle przydatna w psychiatrii. Początkowo zastosowanie ketaminy najczęściej badane było w zaburzeniach depresyjnych. Pojawia jednak się coraz więcej ugruntowanych naukowo doniesień o jej korzystnych efektach także w innych zaburzeniach. O tym, jakie są potencjalne inne wskazania do leczenia ketaminą, dowiesz się z tego artykułu.
Jak działa ketamina?
Ketamina działa przede wszystkim poprzez modulację układu glutaminergicznego, który odgrywa kluczową rolę w plastyczności synaptycznej i transmisji neuronalnej. W wyniku blokowania receptorów glutaminergicznych na neuronach o działaniu hamującym, ketamina „hamuje hamowanie”, co prowadzi aktywacji procesów związanych z neuroplastycznością. Należy do nich m.in. pobudzenie szlaku odpowiadającego za poziom mózgowego czynnika neurotroficznego (BDNF, brain-derived neurotrophic factor). BDNF odgrywa fundamentalną rolę regeneracji neuronów i reorganizacji sieci neuronalnych.
Efektem tych procesów są gwałtowne zmiany w mózgu, szczególnie w obszarach związanych z regulacją emocji, stresem i przetwarzaniem informacji, takich jak kora przedczołowa i hipokamp. W tych obszarach w okresie kilku dni po podaniu ketaminy otwiera się okno zwiększonej plastyczności, w którym umysł jest bardziej elastyczny i gotowy do wprowadzania zmian.
Ograniczenie neuroplastyczności stwierdzane jest w wielu zaburzeniach psychicznych związanych ze stresem, takich jak depresja, zaburzenia lękowe czy potraumatyczne. Nic więc dziwnego, że ketamina, której działanie terapeutyczne bezpośrednio wynika z pobudzania neuroplastyczności, wykazuje korzystne efekty terapeutyczne w różnych zaburzeniach.
Ketamina – nowatorski sposób walki z depresją
Doustne leki przeciwdepresyjne są skuteczne u większości pacjentów, jednak u ok. 30% osób chorych nie dają zadowalających efektów. Terapia z użyciem ketaminy prowadzona przez doświadczonych specjalistów może być przełomową i bezpieczną metodą terapeutyczną dla wielu pacjentów zmagających się z depresją oporną na tradycyjne leczenie. Badania pokazują, że efekt terapeutyczny może pojawić się już kilka godzin po podaniu leku i już pierwsza dawka często przynosi szybką ulgę w zakresie zmniejszenia nasilenia objawów depresyjnych. Do uzyskania utrwalonych i stabilnych efektów terapeutycznych, wskazane jest wykonanie serii zabiegów i równoczesne stosowanie zarówno farmakoterapii doustnej, jak i psychoterapii.
Inne wskazania do zastosowania terapii ketaminowej
Jak się okazuje ketamina może okazać się skuteczna nie tylko w leczeniu depresji lekoopornej. Jest ona badana również w terapii innych zaburzeń.
Zaburzenia lękowe i zespół stresu pourazowego (PTSD)
Ketamina zmniejsza reaktywność ciała migdałowatego, która jest wzmożona w zaburzeniach lękowych (np. zespole lęku uogólnionego) i PTSD. Ciało migdałowate jest częścią mózgu związaną z odczuwaniem lęku, a jego nadmierna aktywacja oznacza, że zbyt intensywnie reaguje ono nabodźce emocjonalne. Prowadzi to do odczuwania strachu, lęku i zagrożenia, nawet w sytuacjach neutralnych. Osoby z nadreaktywnością ciała migdałowatego mają trudności z regulacją emocji, np. uspokojeniem się po intensywnych przeżyciach, a ich mózg łatwiej wchodzi w stan „walki lub ucieczki”, nawet przy braku realnego zagrożenia.
Badania wykazały, że ketamina może znacząco zmniejszać nasilenie objawów lękowych oraz tendencję do unikania i nadmierną pobudliwość lękową, co może pomóc pacjentom w skuteczniejszym przetwarzaniu traumatycznych doświadczeń.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD)
OCD jest związane z nadaktywnością szlaku glutaminergicznego w obrębie kory przedczołowej i jąder podstawnych mózgu. Struktury te są odpowiedzialne za kontrolę myśli i zachowań. Ich wzmożona aktywność prowadzi do nadmiernego przetwarzania bodźców i trudności w zatrzymywaniu myśli oraz działań, co klinicznie objawia się występowaniem natrętnych myśli (obsesji) i czynności (kompulsji).
Ketamina wpływa na szlaki glutaminergiczne związane z nadaktywnością kory przedczołowej i jąder podstawnych. Dzięki ich wyciszeniu może pomóc w przerwaniu automatycznych pętli myślowych i kompulsywnych zachowań, ułatwiając pacjentom większą kontrolę nad własnymi myślami i działaniami. Z kolei aktywowanie procesów neuroplastyczności sprzyja bardziej elastycznemu reagowaniu na bodźce.
Badania wykazały, że terapia ketaminą może zmniejszyć nasilenie natręctw u pacjentów, którzy nie reagują na inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI).
Ketamina może być więc skuteczną metodą terapeutyczną u pacjentów z OCD, u których leczenie farmakologiczne i terapia poznawczo-behawioralna nie przynoszą zadowalających efektów.
Przewlekły ból
Ketamina działa na receptory glutaminergiczne NMDA, które są kluczowe dla przewodzenia bólu w rdzeniu kręgowym. Poprzez ich blokowanie zmniejsza nadwrażliwość bólową i stan zapalny oraz hamuje centralne wzmocnienie bólu – mechanizm odpowiedzialny za rozwijanie się przewlekłego bólu.
Badania kliniczne wykazały, że infuzje ketaminy mogą skutecznie zmniejszać przewlekły ból neuropatyczny, np. w neuropatii cukrzycowej czy zespole wieloobjawowego bólu miejscowego (CRPS).
Fibromialgia
Fibromialgia to złożony zespół przewlekłego bólu o nie do końca poznanej etiologii, charakteryzujący się bólem mięśni i stawów oraz występowaniem miejsc o nadmiernej wrażliwości na ucisk. Przewlekłemu, uogólnionemu bólowi towarzyszą inne objawy takie jak zmęczenie, zaburzenia snu i obniżenie nastroju.
Jednym z możliwych mechanizmów leżących u podłoża fibromialgii jest nadmierna aktywacja szlaków bólowych w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN), prowadząca do zwiększonej percepcji bólu. Receptory glutaminergiczne odgrywają kluczową rolę w tym procesie. Ketamina, blokując je, hamuje nadmierne wzmocnienie bodźców bólowych. Ponadto ketamina wpływa na szlaki odpowiedzialne za przetwarzanie bólu i emocji, obejmujące korę przedczołową, wzgórze i ciało migdałowate, co może prowadzić do zmniejszenia zarówno bólu, jak i objawów depresyjnych oraz lękowych, które często współwystępują w fibromialgii. Badania pokazują, że ketamina zmniejsza ogólną wrażliwość na ból u pacjentów z fibromialgią.
W KeyClinic (wcześniej KetamineClinic) prowadzimy terapię z użyciem ketaminy od 2021 r., jako pierwsi w Polsce wdrożyliśmy ją w leczeniu ambulatoryjnym. Przeprowadziliśmy ponad 2000 zabiegów u kilkuset pacjentów. Nasi specjaliści mają duże doświadczenie zarówno w kwalifikowaniu do zabiegów, jak i ich prowadzeniu, co przekłada się na skuteczność i bezpieczeństwo leczenia.
