Depresja nie jest po prostu „złym nastrojem” czy chwilowym spadkiem formy — to zaburzenie, które może istotnie zaburzać codzienne funkcjonowanie we wszystkich obszarach życia. Obniżony nastrój w depresji jest dominującym stanem emocjonalnym, który może przybierać różne formy – smutku, przygnębienia czy zobojętnienia. Może mu towarzyszyć niskie poczucie własnej wartości, poczucie winy i brak nadziei na poprawę. Osoby zmagające się z depresją często doświadczają spadku energii i motywacji, zaburzeń snu i apetytu, a także problemów z koncentracją uwagi i pamięcią. Objawy te prowadzą do trudności z wykonywaniem codziennych obowiązów, wycofania się z relacji społecznych i problemów z realizowaniem się w różnych obszarach życia.
Leki przeciwdepresyjne – uzasadnione obawy i fakty poparte badaniami
Pomimo doświadczanego cierpienia, pacjenci często czują niechęć i opór wobec stosowania leków przeciwdepresyjnych. To zrozumiałe — decyzja o przyjmowaniu leków wpływających na ośrodkowy układ nerwowy może budzić wątpliwości. Pacjenci często wyrażają obawy o „utratę kontroli nad sobą” czy „zmianę osobowości”. Mówią też lęku przed uzależnieniem”, przewlekłym stosowaniem leków i ich działaniami niepożądanymi. Mając za sobą nieudane próby leczenia czy słysząc relacje znajomych, że „leki nie działają”, pacjenci miewają wątpliwości co do skuteczności leków przeciwdepresyjnych. Przedstawiamy więc podstawowe fakty na ich temat, które poparte są licznymi badaniami klinicznymi.
Pamiętaj, że leki przeciwdepresyjne:
- Nie uzależniają.
- Nie powodują zmiany osobowości.
- Mogą spowodować nadmierne uspokojenie czy zobojętnie emocjonalne, jednak nie jest to cel ich działania, lecz działania niepożądane, które są wskazaniem do zmiany preparatu na inny, który nie będzie powodował takich efektów.
- Są skuteczne w leczeniu depresji, przy czym działanie to rozwija się zwykle dopiero w 2. – 4. tygodniu leczenia.
- Przyjmuje się je określony czas – zwykle przez kilka–kilkanaście miesięcy.
- Mogą powodować działania niepożądane i często są one doświadczane w pierwszych dniach leczenia. Jeśli jednak utrzymują się po kilku tygodniach, jest to wskazanie do zmiany leku na taki, który będzie dobrze tolerowany.
Trzeba jednak pamiętać, że farmakoterapia to jedna z metod leczenia depresji, ale nie zawsze jest ona konieczna i zazwyczaj nie jest wystarczająca. Leki stosowane bez wsparcia psychoterapii i innych niefarmakologicznych działań często po kilku miesiącach mogą utracić swoją skuteczność lub ich odstawienie może się wiązać z wyższym ryzykiem nawrotu objawów. Jakie więc są inne metody?
Psychoterapia
Psychoterapia może być wystarczającą formą leczenia łagodniejszych epizodów depresyjnych. Przy większym nasileniu objawów, zwykle wskazane są też inne formy pomocy, jednak nie zamiast psychoterapii tylko razem z nią. Dlaczego psychoterapia jest tak ważna w leczeniu depresji? Proces terapeutyczny wspiera zmianę schematów myślenia, regulację emocji, poprawę relacji z innymi oraz wzmacnianie poczucia własnej wartości i sprawczości. Efektem tych zmian jest nie tylko redukcja objawów, ale także nauczenie się skutecznych sposobów radzenia sobie ze stresem i innymi trudnościami emocjonalnymi, co zapobiega nawrotom depresji. Proces psychoterapeutyczny może też prowadzić do odkrycia przyczyn depresji lub czynników, które powodują, że jest ona lekooporna. Zmiany wprowadzone na skutek przepracowania psychoterapeutycznego są często momentem, w którym możliwe staje się odstawienie leków.
Zmiany w codziennym życiu
Choć nie zastąpią specjalistycznej pomocy i często wiążą się z dużym wysiłkiem, mają udowodnione korzystne działanie w terapii depresji – są więc wyzwaniem, które warto podjąć. Należą do nich:
- regularna aktywność fizyczna – nie musi być to 20-kilometrowy bieg, wystarczy półgodzinny codzienny spacer
- higiena snu – regularne godziny snu, unikanie ekranów, posiłków i nikotyny przed zaśnięciem
- zbilansowana dieta
- ograniczenie, a najlepiej zrezygnowanie z alkoholu i innych używek
- utrzymywanie relacji społecznych
- praktykowanie uważności i stosowanie technik relaksacyjnych, np. oddechowych
Nawet niewielkie zmiany, wprowadzone stopniowo i z uwzględnieniem własnych możliwości, mogą stanowić realne wsparcie w wychodzeniu z depresji i odbudowie wewnętrznej równowagi.
Suplementacja
Stosowanie suplementów również nie zastąpi leczenia, ale niektóre substancje mają udowodnioną skuteczność w łagodzeniu objawów depresyjnych. Należą do nich:
- kwasy omega 3 – szczególnie EPA w dawce 1g/d
- metylofolian – aktywna postać kwasu foliowego
- cynk
- witamina D3 i B12 – w przypadku stwierdzonych niedoborów
Ketamina i esketamina
Terapia z użyciem ketaminy lub esketaminy to innowacyjna metoda leczenia depresji o wysokiej skuteczności. Obie substancje działają w zupełnie inny sposób niż tradycyjne leki przeciwdepresyjne — nie wpływają bezpośrednio na poziom serotoniny, dopaminy czy noradrenaliny, lecz modulują układ glutaminianergiczny. Zwiększają neuroplastyczność – zdolność do tworzenia nowych połączeń między neuronami, co pozwala na „przełamanie” utrwalonych wzorców aktywności neuronalnej obecnych w depresji. U niektórych pacjentów poprawa nastroju i redukcja myśli samobójczych mogą pojawić się już w ciągu kilku godzin od podania.
Esketamina podawana jest w formie donosowego sprayu i jest dostępna dla pacjentów w programie lekowym w niektórych placówkach psychiatrycznych działających w ramach NFZ.
Ketamina jest zwykle podawana we wlewach dożylnych, a leczenie prowadzone jest w specjalistycznych ośrodkach takich jak KeyClinic. W 2021 r. specjaliści z KeyClinic jako pierwsi w Polsce wprowadzili leczenie ketaminą w warunkach ambulatoryjnych. Od tego czasu przeprowadzili kilka tysięcy zabiegów, pomagając kilkuset pacjentom z depresją lekooporną.
Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (transcranial magnetic stimulation, TMS)
TMS (transcranial magnetic stimulation) to nieinwazyjna, bezpieczna metoda neurostymulacji o udowodnionej skuteczności w leczeniu depresji. Polega na stymulacji wybranych obszarów mózgu za pomocą impulsów elektromagnetycznych, co wpływa na aktywność neuronów w sieciach mózgowych odpowiedzialnych za regulację nastroju i motywację. Terapia TMS obejmuje serię zabiegów, które są bezbolesne i nie wymagają znieczulenia. Leczenie to może być alternatywą dla stosowania leków przeciwdepresyjnych u osób, które nie mogą ich przyjmować lub wsparciem farmakoterapii, jeśli nie jest ona w pełni skuteczna.
W wybieraniu odpowiedniej dostosowanej do Twoich potrzeb i preferencji metody terapeutycznej pomogą Ci specjaliści w KeyClinic, którzy mają rozległe doświadczenie w leczeniu depresji. Wyjaśnią Ci możliwe korzyści i ryzyka każdej z metod, a następnie wspólnie z Tobą wybiorą najbardziej optymalną strategię leczenia.
