Czym jest osobowość?
Osobowość to zespół względnie stałych cech, które wpływają na nasz sposób myślenia o sobie i innych, przeżywania emocji, funkcjonowania w relacjach, reagowania w stresujących sytuacjach i radzenia sobie z trudnościami. Osobowość kształtuje się w wyniku złożonej interakcji czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych. Choć jej fundamenty formują się we wczesnych latach życia, rozwój struktury osobowości jest dynamicznym procesem, który zachodzi pod wpływem kolejnych doświadczeń, ważnych relacji i interakcji z otoczeniem. Struktura osobowości może być spójna i elastyczna albo mniej zintegrowana i podatna na przeciążenia. To, w jaki sposób przeżywamy emocje, reagujemy na stres, budujemy relacje czy odnajdujemy się w nowych sytuacjach, zależy właśnie od wewnętrznej organizacji. Niektóre osoby rozwijają stabilne poczucie tożsamości i skuteczne sposoby radzenia sobie z problemami, inne mogą zmagać się z trudnościami z utrzymaniem emocjonalnej równowagi, bliskości z innymi czy stabilnego poczucia wartości.
Czasem cechy i mechanizmy osobowościowe stają się źródłem cierpienia i powtarzających się trudności w różnych obszarach życia. Może to objawiać się np. lękiem przed odrzuceniem, doświadczaniem skrajnych emocji, impulsywnością, sztywnością myślenia, poczuciem pustki i chaosu wewnętrznego. Objawy te są często rezultatem trudnych doświadczeń, braku poczucia bezpieczeństwa i niewystarczającego wsparcia w rozwoju emocjonalnym. Doświadczanie przewlekłego cierpienia i trudności na podłożu osobowościowym może prowadzić do destrukcyjnych zachowań i wtórnego rozwijania się różnych zaburzeń – depresyjnych, lękowych, uzależnień. Leczenie może być nieskuteczne, jeśli skupia się tylko na objawach, a nie na ich źródle.
Jakie są korzyści z diagnozy osobowości?
Diagnoza struktury osobowości pozwala rozpoznać i zrozumieć utrwalone schematy myślenia, przeżywania i reagowania, które wpływają na nasze funkcjonowanie we wszystkich aspektach życia. Takie nieuświadomione mechanizmy, choć w przeszłości mogące stanowić formę ochrony przed trudnymi doświadczeniami, na późniejszych etapach życia mogą prowadzić do powtarzających się napięć, nieporozumień i kryzysów emocjonalnych. Przeprowadzenie diagnozy osobowości jest istotnym krokiem w stronę zrozumienia utrwalonych wzorców funkcjonowania psychicznego i źródeł doświadczanych problemów. Rzetelna diagnoza pozwala określić, w jakim stopniu do trudności przyczyniają się mechanizmy osobowościowe, a w jakim objawy innych zaburzeń (np. depresji, ADHD, PTSD). Ma to kluczowe znaczenie dla wyboru formy terapii. Daje też podstawę do wdrożenia leczenia dostosowanego do stylu myślenia, przeżywania i funkcjonowania konkretnej osoby. Odpowiednio dobrane oddziaływania terapeutyczne dają realną szansę na zmianę mechanizmów istotnie utrudniających realizowanie ważnych dla siebie celów i życie w zgodzie ze swoimi potrzebami i wartościami.
Jak przebiega proces diagnozy osobowości?
Proces diagnozy osobowości składa się z kilku spotkań, w trakcie których psycholog-diagnosta zapoznaje się z historią osoby badanej, wykonuje obserwację kliniczną, ocenia nasilenie objawów i ich dynamikę na różnych etspsch życia. Ważnym elementem procesu jest też diagnostyka różnicowa, a więc weryfikacja innych możliwych przyczyn występowania danych objawów i trudności.
Etapy diagnozy osobowości
Wywiad diagnostyczny
- Proces diagnostyczny rozpoczyna się wywiadem diagnostycznym, czyli szczegółową rozmową z psychologiem-diagnostą lub psychiatrą, która skupiona jest na historii życiowej osoby badanej, przebiegu rozwoju, kariery zawodowej, relacji społecznych i określaniu trudności doświadczanych na kolejnych etapach życia.
Badania z użyciem specjalistycznych narzędzi diagnostycznych
- Po przeprowadzeniu wywiadu diagnostycznego psycholog-diagnosta dobiera zestaw badań – wywiadów, kwestionariuszy czy testów służących dalszemu zrozumieniu trudności i doświadczeń osoby badanej. W naszym ośrodku do diagnozy osobowości wykorzystywane są głównie narzędzia takie jak MMPI-2, SCID-5 czy test NEO-PI-R.
- MMPI-2 (Minnesocki Wielowymiarowy Inwentarz Osobowości) to specjalistyczne narzędzie służące do oceny struktury osobowości oraz innych wymiarów funkcjonowania psychicznego. Pozwala na szczegółową analizę cech osobowości, sposobu przeżywania emocji, funkcjonowania społecznego oraz mechanizmów radzenia sobie. Badanie z wykorzystaniem MMPI-2 trwa około 120 minut.
- SCID-5-PD (Structured Clinical Interview for DSM-5) to ustrukturyzowany wywiad kliniczny, służący zebraniu informacji niezbędnych do rozpoznania utrwalonych wzorców zachowań osoby badanej ukazujących się w różnych sytuacjach i obszarach życiowych. Narzędzie to pozwala na systematyczną ocenę objawów charakterystycznych dla poszczególnych zaburzeń osobowości zgodnie z klasyfikacją DSM-5.
- NEO-PI-R (NEO Personality Inventory – Revised) jest ustandaryzowanym narzędziem służącym badaniu struktury osobowości w oparciu o model Wielkiej Piątki. Umożliwia szczegółową ocenę pięciu podstawowych wymiarów osobowości (neurotyczności, ekstrawersji, otwartości na doświadczenie, ugodowości i sumienności), a także ich sześciu podskal, co pozwala na pogłębione zrozumienie indywidualnych różnic w funkcjonowaniu psychicznym. Wyniki NEO-PI-R dostarczają cennych informacji o charakterystycznych cechach osoby badanej, jej sposobach reagowania emocjonalnego, stylu relacji i wzorcach zachowań. Badanie za pomocą NEO-PI-R trwa około 50 minut.
Przekazanie opinii
- Ostatnie spotkanie przeznaczone jest na przekazanie osobie badanej sporządzonej przez psychologa-diagnostę opinii pisemnej, zawierającej zebrane w toku diagnozy informacje, wyniki badań i wnioski diagnostyczne. Jest to też czas na omówienie dalszych kroków, rekomendacje terapeutyczne, psychoedukację czy odpowiedzi na pytania osoby badanej.
Informacje dotyczące kosztu procesu diagnostycznego, z uwzględnieniem poszczególnych jego etapów, znajdują się w zakładce CENNIK.
Kiedy warto przeprowadzić diagnozę osobowości?
Diagnozę osobowości warto podjąć, gdy doświadczasz:
- trudności w budowaniu i utrzymywaniu satysfakcjonujących relacji z innymi ludźmi objawiające się np. powtarzającymi się konfliktami, lękiem przed odrzuceniem czy nieufnością,
- problemów z regulacją emocji objawiających się np. częstymi skrajnymi stanami emocjonalnymi, trudnościami z opanowaniem złości, zmiennością nastroju,
- obniżonego lub niestabilnego poczucia własnej wartości,
- problemów z poczuciem tożsamości i spójności wewnętrznej, co może objawiać się poczuciem „nie wiem, kim jestem”, silną zależnością od opinii innych, zmiennością celów,
- chronicznego poczucia pustki, braku sensu życia,
- impulsywnych zachowań,
- problemów z adaptacją do nowych sytuacji i zmieniających się warunków życiowych.
Diagnoza osobowości jest również wskazana, gdy doświadczane przez Ciebie objawy i trudności przypisywano różnym zaburzeniom psychicznym (np. depresji, zaburzeniom lękowym, ADHD czy PTSD), ale stosowane leczenie nie było skuteczne.
Zrozumienie mechanizmów funkcjonowania psychicznego na głębokim poziomie pozwala na postawienie trafnego rozpoznania i, co kluczowe, na wdrożenie efektywnej formy terapii.
Dlaczego warto rozpocząć diagnozę w kierunku ADHD w KeyClinic?
Zespół KeyClinic tworzą doświadczeni specjaliści – psycholodzy i psychiatrzy. Prowadzimy kompleksową diagnostykę z wykorzystaniem profesjonalnych narzędzi. Co ważne, nie poprzestajemy na postawieniu diagnozy. Wnioski z procesu diagnostycznego przekuwamy w plan dalszej strategii terapeutycznej uwzględniającej indywidualne potrzeby i kontekst życiowy osoby badanej. Procesy diagnostyczne realizowane w KeyClinic prowadzone są zgodnie z najnowszymi standardami zawartymi w klasyfikacjach ICD-11, DSM-5, a także polskimi i międzynarodowymi wytycznymi.
